Hā Ki Roto, Hā Ki Waho

Ko te āta whakangā tētahi ara e māmā ana, e hohoro ana ki te whakaanga atu ki te uruparenga māori o te tinana ki te whakatā. Ka tōia te aro ki nāianei, ka whakakaha i te hihiwa, ā, ka māuru te mānukanuka me te riri kia whakangā ai koe, kia aro atu ai koe.

Ko tā mātou, he rite tonu tō tuku i ō ākonga ki te whakamarohi i tēnei pūkenga, ā, ka ākina hoki rātou ki te aro pū atu ki ō rātou ngā i a rātou e hūkokikoki ana, e riri ana, e pīrangi ana rānei ki te whakatā.

Kaua e hīkoi ki runga ake i tētahi atu, ahakoa pea he uaua tērā ina e kī pai ana te akomanga i te tangata. Ko tā mātou, me pupuri ki tō waka whētuitui (origami), ā, mā rātou anō e meangia atu ki runga i ō rātou ake puku, kia kaua hoki koe e mate ki te ‘whakatere’ i te rūma! Mēnā he wāhi pakupaku noa, tonoa ngā tamariki kia takoto tīraha me ō rātou waewae e piri ana, ō rātou ringaringa e piri hoki ana ki te tinana, kia whai wāhi ai koe ki te hīkoi.

Kia tūpato hoki rā ngā māhunga! He tapu, me kore e pā ana ki te kore e whakaae ana te ākonga. He mea whakahirahira hoki te korenga o ngā tamariki e whakatakoto ai ō rātou māhunga ki ngā aupuru me ngā pēke pīni e nōhia ana e te tangata. Ki te hiahia, me whakarite ētahi pira motuhake mō ngā māhunga anake, me auaha rānei me te pōraka kua pōkaihia.

Ko te whakangā puku, arā a 'Hā ki Roto, Hā ki Waho', (te whakangā hōhonu, te whakangā pātūpoho rānei) ka arotahi atu ki te puku kaua ko te poho, kia whakanui ake te hāora ka whakangāhia.

Hei te wā e waea ana te nuinga o ō ākonga ki te tākaro i a 'Whakapakoko Whakamoe' (Sleeping Statues), te hanga nei, kua rite koe ki te koke atu ki a Hā Ki Roto, Hā Ki Waho.

Me tīmata ki te whakamahuki atu ko te arotahitanga ki te whakangā ka whakatauria ai tō tinana, tō hinengaro me tō wairua, ā, ka kī atu hei ngā wiki e heke mai nei, ka ākona rātou ki tētahi pūkenga whakangā e whakamahi ana ki te katoa o te ao ki te hiki i te taimaha.

Whakaatuhia tēnei kiriata ngahau nā Sesame St mō te whakangā puku, ā, tukuna rātou kia whakamātauria.

1. Tuatahi, me takoto tīraha, pērā i a Whakapakoko Whakamoe - me ō rātou ringaringa ki runga i tētahi pukapuka, ki runga rānei i ō rātou puku, kia rongo ai te puku e piki ana, e heke ana. (Pai pea ki ngā tamariki paku kia tukuna ō rātou ringaringa ki muri i ō rātou māhunga, kia māori noa te piki me te heke a ō rātou puku).
2. Kātahi, ka mutu ētahi whakamātauranga kotahi mineti, ka noho whakarunga, tētahi ringa ki te puku, tērā atu ki te poho, kia haratau ai rātou te whakaputa, me te whakahoki o te ringa kei runga i ō rātou puku.

Ko tētahi atu ara hoki ki te tīmata i tēnei ngohe, ko te hanganga o ētahi waka whētuitui (origami) ka noho ki ō rātou puku, kia piki ai, kia heke ai te waka pērā i tō te waka whakarewa ki te au hāro o te moana.

Kia whakatepe, uia ngā ākonga mō ō rātou wheako ki tēnei mahi, ā, whakamahara atu ki a rātou, ka māmā kē te haere o ēnei mahi i te hokihokinga atu. Takina te whakaaro ki a rātou hei te wā ka hiahia rātou ki te whakatā, ki te whakapiki i te wairua, me whakamātau i te whakangā puku.

Tonoa rātou kia whakaarohia (kia tuhia rānei) he wā pai ki te whakamahi i te whakangā puku.

Ko tā mātou, rite tonu te haratau i te whakangā puku hei ngohe whakamahana, hei ngohe whakatau mauri, ā, me pātai atu ki ngā ākonga kia ‘pūrongohia’ ngā wā ka whakamahia e rātou kei waho atu o te akomanga. Me whakamihi hoki ā rātou mahi.

Me whakamātau te 'Hā ki Roto, Hā ki Waho' ki te taha o Te Tangi Whakatau Mauri a te Manu Mindful Birdsong - Heoi anō, ko te whakarongo ki te tangi a ngā manu Māori i a koe e whakangā ana ki te puku! Kātahi nā te mahi mīharo ko tēnā?!

Ko te pukapuka tino pai o Karen Young, Hey Warrior, tētahi rauemi pai e mahi ngātahi ana ki te Whakangā Puku, he pai hoki rā āna whakamahukitanga mā ngā tamariki.

Ko tā mātou whakamātautau Mineti Tūmatarau (Magic Minute), ka āwhina atu ki ō tamariki ki te whakatau te hia o ngā whakangā e pai ana ki ō rātou tinana i te kotahi mineti. Ka whakamahia tēnei nama kia kotahi te mineti whakangā e mahi ana kore matawā.

Ko Matawai Tinana (Body Scan) hoki tētahi whakatoronga pai mō Hā Ki Roto, Hā Ki Waho, he pikinga pai hoki ki ētahi atu ngohe whakatau mauri.

Kia tino Māori hoki tō aro atu ki ngā ngohe whakangā, me titiro hoki ki Hikitea Te Hā.

Ki te whakaaro koe, ka whai hua a Hā Ki Roto, Hā Ki Waho ki ngā whānau, tēnā, pūruatia te kōrero e whai nei ki tētahi īmēra ki tō hōtaka mahi-kāinga rānei hei whakatakinga.

I roto i te akomanga i te whai mātou i a Hā ki Roto, Hā ki Waho, i te mea he rautaki tino rawe ki te whakatā, ki te whakatau i ō mātou tinana, i ō mātou hinengaro, ā, i ō mātou mauri hoki. He pūkenga mau roa! Ko tō mārama tōmua ki te whakangā puku he tohu ōu e āhei ana koe ki te whakahaere i ō kare-ā-roto nui - e mōhio nei tātou, he mea ka pā hoki ki ngā pakeke!

Kei a He Whetū Kōreko ki te Kāinga ( Sparklers at Home) taua ngohe, ko Hā Ki Roto, Hā Ki Waho i te whakamātau mātou i roto i te akomanga, hei ngohe e taea ki te kāinga. Pai katoa mēnā ka whakamātauria e koe ki te taha o tō tamaiti, e mōhio kē ana rātou me aha, nā reira ka tino harikoa rātou ki te arataki i a koe ki te kaupapa nei.